Alimentatie voor ex-partner en kind na scheiden

Alimentatie en scheiden: aandachtspunten en voor- en nadelen

Alimentatie speelt vaak een rol bij scheidingen en is een belangrijke inkomstenbron voor ex-partners. Daarom komt alimentatie terug in het stappenplan scheiden en beschrijft het boek ‘Alles over scheiden‘ dit als belangrijk onderdeel van de vijfde stap naar een zorgzame scheiding. Hieronder lees je een deel van wat je het boek ‘Alles over scheiden‘ uitgebreider kunt teruglezen.

Partneralimentatie

Partneralimentatie is een geldbedrag dat de ene ex-partner aan de andere ex-partner betaalt om te voorzien in de kosten van levensonderhoud. De ex-partner die niet of onvolledig in het eigen levensonderhoud kan voorzien vanwege te lage of geen eigen inkomsten, heet alimentatiegerechtigde. De ex-partner die de alimentatie betaalt, heet alimentatieplichtige. In het boek ‘Alles over scheiden‘ lees je de term ontvanger waar wordt gedoeld op alimentatiegerechtigde en betaler voor de alimentatieplichtige.

Hebben jij en je ex-partner ongeveer evenveel inkomen? Dan hoeft in de regel geen van beiden aan de ander alimentatie te betalen. Is er een verschil tussen jullie inkomens? Dan compenseert vaak de meestverdienende ex-partner de ander via alimentatie.

Was je getrouwd of was je geregistreerd partner? Dan geven jij en je partner elkaar volgens de wet getrouwheid, hulp en bijstand en verschaffen elkaar wat nodig is. De verplichtingen van het huwelijk of het geregistreerd partnerschap houden na een scheiding niet volledig op. De onderhoudsverplichting geldt nog steeds. Daarom is alimentatie een belangrijk onderdeel van veel scheidingsprocessen. Zowel partner- als kinderalimentatie.

Voor ongehuwd samenwonenden is dit anders. Voor ongehuwden geldt na de scheiding geen onderhoudsverplichting op basis van de wet. Zonder onderhoudsverplichting bestaat geen recht dat je kan afdwingen op alimentatie. Je kan met je ex-partner wel op vrijwillige basis met elkaar afspraken maken over alimentatie. Lees daarover meer onder het kopje “Alimentatie hoe door wie vast te stellen?”

Kinderalimentatie

Hebben jij en je ex-partner biologische of adoptiekinderen over wie jullie ouderlijk gezag uitoefenen? Weet dan dat van jullie in ieder geval tot hun 18-jarige leeftijd wordt geacht de kosten van verzorging en opvoeding te betalen. Dit geldt ook voor ongehuwde ouders. Van kinderalimentatie mag je geen afstand doen. Zelfs niet als ex-partners daarover samen overeenstemming bereiken. Voor stiefkinderen geldt na een scheiding geen alimentatieplicht.

Als een kind meerderjarig wordt (18 jaar), houdt de financiële verplichting niet op. Ouders hebben voor hun meerderjarige kinderen van 18, 19 en 20 jaar een voortgezette onderhoudsplicht. Dat houdt in dat ouders de kosten van levensonderhoud en studie moeten betalen. kinderen van 18, 1 en 20 jaar worden ook wel jongmeerderjarig genoemd. Bij een scheiding moet dus voor de minderjarige en jongmeerderjarige kinderen een regeling worden getroffen. Als een van de ouders alimentatie voor een kind betaalt, loopt die betaling meestal door tot het kind 21 jaar is.

De kinderalimentatie voor minderjarige kinderen stort de betaler op de bankrekening van de ouder die de meeste tijd voor de kinderen zorgt en de rekeningen betaalt. Deze ouder moet voor de minderjarige kinderen de alimentatie aanvragen. De kinderalimentatie voor jongmeerderjarigen wordt meestal op hun eigen bankrekening gestort – of, in overleg, op die van de ouder bij wie deze woont.

Voor minderjarigen en jongmeerderjarigen bestaat bijna altijd behoefte aan alimentatie. Daarnaast kunnen ouders een onderhoudsplicht hebben voor kinderen boven de 21 jaar. Meerderjarige kinderen (vanaf 18 jaar) moeten zelf actie ondernemen om aan te tonen dat ze daar behoefte hebben om alimentatie te krijgen als er nog geen alimentatie is vastgesteld. Dan speelt mogelijk de Wet studiefinanciering een rol. Als het kind studiefinanciering heeft en er wordt een relatief laag alimentatiebedrag afgesproken, kan het zijn dat het kind voor een hoger bedrag wordt gekort op de studiefinanciering.

Het betalen van kinderalimentatie creëert geen rechten bij de betaler. Advocaten stellen nog wel eens dat het niet moet worden gezien als kijk- en luistergeld. Ziet een ex-partner de kinderen nooit en vindt die persoon het onterecht dat dan toch alimentatie moet worden betaald? Dan moet die alimentatie toch worden betaald.

Alimentatie hoe en door wie vast te stellen

Alimentatie spreek je af voor een bepaalde hoogte en duur. Je kan met je ex-partner de hoogte en de duur van de alimentatie op drie manieren regelen:

• Door een rechter te laten bepalen (op basis van “Alimentatienormen voor de rechtspraak”, zie tussenkopje verderop in dit artikel voor de verwijzing naar de normen die tot en vanaf 1 januari 2023 gelden)
• Door een mediator of advocaat laten bepalen en eventueel door een rechter laten bekrachtigen
• Gezamenlijk afspreken hoe hoog de alimentatie wordt en hoe lang deze gaat duren en eventueel door een rechter laten bekrachtigen

Alimentatie -afspraken vastleggen

Zorg ervoor dat, als jij en je ex-partner zelf afspraken maken, deze duidelijk op papier worden gezet. Leg vast wat de bedoelingen zijn bij het vaststellen van de alimentatie. Als hierover later een geschil aan een rechter wordt voorgelegd, dan kan de rechter aansluiten bij de uitleg die daar eerder aan is gegeven.

Het (laten) vaststellen van de hoogte van het bedrag aan alimentatie hangt af van veel factoren. Je mag dat zelf berekenen in overleg met je ex-partner, maar ook de hulp van anderen inschakelen. De rechter bewaakt niet of nauwelijks of de alimentatie redelijk is, tenzij daar verweer tegen wordt gevoerd.

Meeste zekerheid via notaris of rechter

Waren jij en je ex-partner ongehuwd en maken jullie een vrijwillige afspraak over alimentatie? Dan biedt de meeste zekerheid een rechter dit te laten bekrachtigen of een notariële akte te laten opmaken. De afspraak over alimentatie in een notariële akte geeft – net als een uitspraak van een rechter – de afspraak een wettelijke status. Dat wil zeggen dat het bij het niet nakomen van die afspraak – bij een betalingsachterstand – mogelijk is zonder een uitspraak van een rechter de alimentatie op andere manieren te laten innen. Lees hier meer over onder het tussen kopje “Wat te doen bij betalingsachterstand alimentatie”.

Zelf alimentatie regelen

Willen jij en je ex-partner de alimentatie onderling overeenkomen en alleen door een rechter laten bekrachtigen of door een notaris laten vastleggen? Dan maken jullie een overzicht van ieders inkomen, vaste lasten en andere in redelijkheid vastgestelde behoeften. Vervolgens tellen jullie hierbij de kosten van bijvoorbeeld de kinderen op bij de partner bij wie de kinderen in verhouding het meest verblijven. Onder de streep ontstaat dan vaak een verschil. Dit verschil kan je rechttrekken door de ex-partner die een tekort heeft alimentatie te laten ontvangen van de ex-partner die een overschot heeft. Alimentatieberekeningen zijn best moeilijk, je kan het beter uitbesteden aan een ervaren professional.

Alimentatie gratis rekentool

Je kan ook een standaard alimentatieberekening maken met hulp van een gespecialiseerde organisatie, onder andere door www.alimentatiewijzer.nl. Een grove berekening maak je gratis online. Aan berekeningen op maat zijn meestal wel kosten verbonden. Probleem is dat de berekeningen zo complex zijn dat ze vaak verschillende uitkomsten laten zien. Een andere aanname of een fout in de berekening is zo gemaakt.

Alimentatieberekeningen gaan vooral uit van de draagkracht van degene die zou moeten betalen en de behoefte van degene die de alimentatie zou moeten ontvangen. De maximaal vast te stellen alimentatie mag niet hoger zijn dan de behoefte, maar ook niet hoger dan de draagkracht. De laagste van de twee is het uiteindelijke maximum, maar ook de behoeftigheid kan een rol spelen.

Alimentatienormen voor de rechtspraak

Om te voorkomen dat iedere rechter zijn eigen berekeningen moet maken, heeft de rechterlijke macht zelf normen opgesteld om de hoogte van partneralimentatie en kinderalimentatie te kunnen berekenen. Deze normen zijn opgesteld door de werkgroep Alimentatienormen van de NVvR (Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak). Op de website www.rechtspraak.nl kun je de versie van het rapport inzien. Vanaf 1 januari 2023 worden de alimentatienormen aangepast, vooral met het oog op de woonlasten. Rechters kunnen overigens wel afwijken van deze alimentatienormen. Jij en je ex-partner ook.

Alimentatie en behoefte

De hoogte van de alimentatie is onder andere afhankelijk van de behoefte van de ex-partner. De hoofdregel voor het bepalen van de behoefte van de alimentatie-gerechtigde (de ontvanger) is de hoeveelheid alimentatie die de ontvanger nodig heeft om na de scheiding op hetzelfde welvaartsniveau te leven als voor de scheiding. Standaard wordt gekeken naar de inkomsten en uitgaven gedurende de laatste jaren van het huwelijk. Eigen inkomsten van de ontvanger worden afgetrokken van de totale kosten van levensonderhoud. Soms moet de ontvanger ook eigen spaargeld aanspreken, wat de behoefte verlaagt.

De behoefte kan lager worden als de ontvanger inmiddels een nieuwe relatie heeft. Zelfs als dit niet wordt gezien als samenleven als ware men gehuwd of geregistreerd partner.

De behoefte kan hoger worden door een of meer van de volgende oorzaken:

• Kosten van rechtsbijstand, maar dan alleen als voor die kosten een lening is aangegaan
• Premies voor een overlijdens(risico)verzekering op het leven van de betaler
• Een slechte gezondheid van de ontvanger
• Een slechte situatie op de arbeidsmarkt
• De leeftijd (hoe ouder hoe behoeftiger)
• Diploma’s en vakopleidingen die erg verouderd zijn

Vaak ontstaat discussie tussen ex-partners over het wel of niet meetellen van allerlei luxe uitgaven van de ontvanger. Dat zijn vaak geen noodzakelijke behoeften, maar aan de andere kant zijn dat wel vaak uitgaven die de laatste jaren van een huwelijk standaard werden gedaan.

Behoeftigheidstoets

Als de behoefte is vastgesteld, wordt de hoogte van de alimentatie ook nog getoetst aan de behoeftigheid. De behoefte wordt namelijk verlaagd met werkelijke of fictieve (in redelijkheid te verwerven) eigen inkomsten. Dat is maatwerk, maar voor standaardgevallen geldt 60 procent als norm van het netto gezinsinkomen tijdens het huwelijk, minus de kosten van de kinderen.

Een ontvanger heeft alleen recht op partneralimentatie als wordt voldaan aan de volgende twee voorwaarden:

• Onvoldoende inkomsten voor eigen levensonderhoud wordt verworven
• Niet in staat zelf voldoende inkomen te verdienen om de welstand tijdens het huwelijk te handhaven

Als de partner wel zelf inkomsten verdient of kan verdienen, dan is die persoon minder of niet behoeftig.

Hoogte kinderalimentatie

Voor het berekenen van kinderalimentatie is onder andere een draagkrachttabel van belang. Daarmee stel je vast hoeveel ouders na een scheiding kunnen bijdragen aan de kosten van de kinderen. Voor de behoefte van de kinderen, de standaardkosten, bestaat ook een tabel. De behoeftetabellen vind je op internet, bijvoorbeeld op www.rechtspraak.nl (zoek op kinderalimentatie en behoeftetabel).

Iemand met ongeveer € 2.500 aan netto besteedbaar inkomen kan redelijkerwijs € 630 per maand uitgeven aan zijn kinderen. Bij een inkomen van € 1.800 per maand is de draagkracht € 285. Hierbij kan de aftrekpost voor te betalen kinderalimentatie meegerekend worden.

De minimale draagkracht is circa € 25 per maand bij een kind en een bijdrage van circa € 50 per maand bij meer kinderen. Als de berekende alimentatie toch te hoog uitvalt, kan een rechter een aanvaardbaarheidstoets toepassen. De betaler moet dan aannemelijk maken dat hij/zij het berekende bedrag niet kan betalen. Is het inkomen na de scheiding lager dan tijdens het huwelijk? Dat heeft geen invloed op de hoogte van de behoefte aan kinderalimentatie. Een hoger inkomen wel.

Kinderalimentatie wordt beïnvloed door omgangsregeling

De overeengekomen omgangsregeling bepaalt mede hoe hoog de kinderalimentatie is. Dat wordt vertaald in een zorgkorting. De zorgkorting is 15, 25 of 35 procent als de kinderen 1, 2 of 3 dagen per week bij de minst verzorgende ouder verblijven. Ouders zijn vrij hierover een ander percentage af te spreken. Voor 1 april 2013 hield de betaler rekening met een vast bedrag, namelijk € 5 per dag per kind voor verblijfskosten en 12,5 cent per reiskilometer. De oude, lopende kinderalimentaties hanteren die bedragen nog steeds.

De genoemde normen voor kinderalimentatie gelden voor minderjarige kinderen en kunnen gedurende de jaren wijzigen. Ga dus altijd na voor jouw situtatie welke bedragen precies gelden. Voor het bepalen van de behoefte van jongmeerderjarigen bestaan nog geen normen.

Jongmeerderjarigen moeten zelf aangeven wat hun behoefte aan kinderalimentatie is. Vaak stellen zij die behoefte af op het bedrag van de ouderbijdrage, zoals bepaald in de Wet studiefinanciering. Net als voor partneralimentatie geldt voor de kinderalimentatie van jongmeerderjarigen een behoeftigheidstoets. Die toets wordt niet gedaan voor minderjarigen.

Hoe lang alimentatie

Naast afspraken over de hoogte van de partner- en kinderalimentatie, is het van belang afspraken te maken over de duur (periode – hoeveel jaar) van de alimentatie. Sinds 1 juli 1994 zijn er wettelijke regels voor de periode dat partneralimentatie moet worden betaald. Die regels zijn van toepassing op alimentaties die op of na 1 juli 1994 werden afgesproken of vastgesteld. Ook als een geregistreerd partnerschap eindigt via de rechter. Eindigt jullie relatie buiten de rechter om? Dan moeten jullie zelf de periode van alimentatie overeenkomen in de beëindigingsovereenkomst.

Voor scheidingen tussen 1 juli 1994 en 1 janurai 2020 geldt dat de wet de alimentatieplicht voor de ex-partner beperkt tot twaalf jaar. Die periode is korter als:

• Het gaat om een huwelijk zonder kinderen dat niet langer dan vijf jaar heeft geduurd. Dan is de duur van het huwelijk gelijk aan de maximale periode van alimentatie.
• De echtscheiding wordt bij de rechtbank in 2020 of later aangevraagd (dan is de Wet herziening partneralimentatie van kracht)
• Jullie mogen in onderling overleg andere afspraken maken. Langer (of korter) kunnen jullie gezamenlijk overeenkomen.

Partneralimentatie herzien

De Wet herziening partneralimentatie brengt sinds 2020 een verandering aan van de maximale termijn van twaalf jaar. Voor partneralimentatie dat voortvloeit uit een echtscheiding van na 2019 geldt een termijn van de helft van de duur van het huwelijk met een maximum van vijf jaar. Tenzij een van de uitzonderingen van toepassing is:

• Als het jongste kind nog geen 12 jaar is, dan behoudt de ontvanger van alimentatie die voor de kinderen zorgt minimaal recht op partneralimentatie totdat het jongste kind 12 jaar wordt
• Als het huwelijk langer dan vijftien jaar duurde en de ontvanger van alimentatie tien jaar voor de AOW-leeftijd zit, dan kan de alimentatieplicht doorlopen tot de pensioendatum met een maximum van 10 jaar
• Bij schrijnende gevallen, bijvoorbeeld een armoedeval door arbeidsongeschiktheid.

De termijn dat de alimentatie moet worden betaald begint te lopen op het moment dat de echtscheidingsbeschikking of de beschikking tot ontbinding van het geregistreerd partnerschap is ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand. Bij een scheiding van tafel en bed start die termijn als de beschikking van scheiding van tafel en bed definitief is geworden. Was een stel eerst van tafel en bed gescheiden en wordt daarna het huwelijk door de rechter ontbonden? Dan is de totale periode waarin alimentatie moet worden betaald twaalf jaar (of de periode van maximaal vijf jaar), gerekend vanaf het moment dat de beslissing van de rechter over de scheiding van tafel en bed definitief is geworden.

Een rechter die een alimentatieregeling vaststelt, kan dat voor maximaal twaalf jaar of vijf jaar doen. Heeft de rechter geen termijn vastgesteld? Dan eindigt de alimentatieplicht automatisch na twaalf jaar voor echtscheidingen van voor 2020 en na vijf jaar voor echtscheidingen van na 2019.

Als er al vóór 1 juli 1994 alimentatie werd betaald, dan eindigt de periode niet automatisch, tenzij de partners een termijn hebben afgesproken of kregen voorgeschreven.

Jullie mogen onderling de duur van het aantal jaar te betalen partneralimentatie inkorten. Bijvoorbeeld tot twee jaar. Dat wordt alimentatie met nihilstelling of beëindiging in de toekomst genoemd. Voor kinderalimentatie is dit niet mogelijk.

De kinderalimentatie loopt in beginsel door tot het kind 21 wordt, tenzij het kind eerder economisch zelfstandig wordt en minstens 18 jaar oud is.

Alimentatieprocedure

Een alimentatieprocedure via een rechter begint altijd met een verzoekschrift. In het verzoekschrift neemt je advocaat op waarom de alimentatie moet worden vastgesteld. Je ex-partner moet binnen vier weken via een advocaat een verweerschrift indienen. De rechter kan die termijn met vier weken verlengen.

Als je ex-partner het niet eens is met jouw verzoek, dan moet in een verweerschrift worden aangegeven waarom hij of zij geen of minder alimentatie wil of kan betalen. Als het verweerschrift binnen is, krijgen jij en je ex-partner een oproep voor een zitting. Als er geen verweerschrift bij de rechtbank is binnengekomen, is er meestal geen zitting. De rechter neemt dan alleen op basis van het verzoek een beslissing. Alleen als het (ook) om kinderalimentatie gaat voor een minderjarig kind van zestien of zeventien jaar, bepaalt de rechter dat er een zitting komt.

Waar houdt de rechter rekening mee?

Heb je geen eigen inkomsten, maar kan je wel werken? Dan kan een rechter daar rekening mee houden. Kan je goedkoper gaan wonen, kinderen kostgeld laten betalen of een deel van het huis verhuren? Daar kan de rechter ook rekening mee houden. Misschien zijn er nog kinderen thuis die al verdienen. Het gaat er daarbij niet om of iets wel of niet gebeurt. De rechter bekijkt of iets in redelijkheid kan worden gevraagd.

De rechter baseert zijn of haar beslissing op de informatie in het verzoekschrift en het verweerschrift en eventueel op aanvullende informatie die voortkomt uit de zitting. Daarbij zijn mogelijk de volgende inkomsten en uitgaven van belang:

• Inkomsten uit (neven)arbeid (loon, winst uit onderneming, resultaat uit overige werkzaamheden)
• Studiefinanciering
• Uitkeringen (bijvoorbeeld arbeidsongeschiktheidsuitkeringen)
• Pensioen
• Inkomsten uit onderhuur
• Rente en andere inkomsten uit vermogen
• Bijdragen aan het huishouden van anderen, met wie je een gemeenschappelijke huishouding voert
• Bestaande mogelijkheden om inkomsten uit te breiden;
• Huurbetalingen
• Verplichte aflossingen van je hypotheek, de rente en de vaste lasten (je moet ook het deel van de hypotheek vermelden dat nog niet is afbetaald)
• Verzekeringen
• Noodzakelijke regelmatige reiskosten
• Financiële verplichtingen voor anderen
• Kosten van bijzondere medische verzorging voor jezelf of voor je gezinsleden
• Kosten voor de verwerving van inkomsten

Beslissing rechter over alimentatie

Na de zitting neemt de rechter tijd voor een beslissing. Die beslissing wordt schriftelijk vastgelegd. Dat heet een beschikking. De rechter vermeldt in de beschikking op welke datum de alimentatie ingaat. De betaling moet meestal maandelijks plaatsvinden.

Vaak wordt een alimentatieverzoek gelijk met een scheidingsverzoek gedaan. De procedure die dan wordt gevolgd, is in grote lijnen hetzelfde als een scheidingsprocedure zoals staat beschreven in hoofdstuk 5 van het boek ‘Alles over scheiden‘. Dit geldt ook voor het hoger beroep en de cassatie.

Was je ongehuwd samenwonend, latter of geregistreerd partner zonder kinderen? Dan kan je dit proces zonder rechter, maar onderling of via een mediator afwikkelen.

Alimentatie en bijstand

Heeft de ontvanger bij de scheiding of daarna een bijstandsuitkering aangevraagd, dan gaat de Gemeentelijke Sociale Dienst na in hoeverre de andere ex-partner onderhoudsplichtig is en of uitgekeerde bijstand kan worden verhaald.

De Gemeentelijke Sociale Dienst vraagt de ex-partner op wie verhaald kan worden om financiële gegevens. Vervolgens stelt de Gemeentelijke Sociale Dienst vast welk bedrag verhaald gaat worden en vraagt dat bedrag binnen dertig dagen te voldoen.

Als de betaler het niet eens is met de conclusie van de Gemeentelijke Sociale Dienst en niet betaalt, vraagt de Gemeentelijke Sociale Dienst aan de rechter bij de rechtbank om de betaling dwingend op te leggen. Dit gebeurt ook als de situatie van de betaler zo is gewijzigd, dat op de betaler een groter deel van de uitgekeerde bijstand kan worden verhaald. Lees meer hierover op www.szw.nl onder het kopje ‘uitkeringen/bijstand’.

Wijzigen van alimentatie

Als jullie onderling afspraken maken over alimentatie, dan doen jullie dat voor een lange periode. Dan houden jullie daarbij met zoveel mogelijk omstandigheden rekening, maar die kunnen wijzigen. Het is niet de bedoeling dat jullie bij elke wijziging van omstandigheden naar de rechter stappen om de alimentatie te verhogen of te verlagen.

Je kan dat op twee manieren ondervangen, namelijk door een beding van niet-wijzigen overeen te komen of wijzigingen vooraf overeenkomen.

Beding van niet-wijziging

Een beding van niet-wijziging biedt zekerheid dat wat jullie samen afspreken niet zal wijzigen. Nemen jij en je ex-partner dit beding op in jullie beëindigingsovereenkomst of echtscheidingsconvenant, dan keurt een rechter later een verzoek om bijvoorbeeld de hoogte of de duur van de alimentatie te wijzigen bijna altijd af.

Soms wijzigt de rechter de alimentatie, ook al zijn jullie een beding van niet-wijzigen overeengekomen. Dat is het geval als er een grote wanverhouding bestaat tussen wat de ex-partners bij de scheiding voor ogen stond en wat zich in werkelijkheid heeft voorgedaan. Het moet dan volkomen onbillijk zijn als de ene partner de andere aan het beding van niet-wijziging zou houden.

Spreek een beding van niet-wijziging alleen in uitzonderingsgevallen af. Als je het beding opneemt, zorg dan dat je daarbij ook duidelijk beschrijft waarom het wordt opgenomen en wat jullie verwachtingen zijn van de aannames.

Spreek vooraf wijzigingen van de alimentatie af bij bepaalde inkomensschommelingen in het convenant of de beëindigingsovereenkomst. Dan hoef je daarvoor minder vaak opnieuw voor naar een rechter.

Soms wijzigt een rechter de alimentatie die afwijkt van wat jullie hebben afgesproken. Er moet dan sprake zijn van bijzondere omstandigheden die jullie bij het opstellen van de overeenkomst niet hebben kunnen voorzien. Zijn die bijzondere omstandigheden er wel, dan bepaalt een rechter dat de alimentatie wordt gewijzigd.

Alimentatieberekeningen kun je het beste zo gedetailleerd mogelijk laten vastleggen, vooral als een rechter afwijkt van standaarden. Laat alle aspecten die invloed hebben op het wel of niet toekennen van de alimentatie goed aan de orde komen. Heb je te veel alimentatie betaald of te weinig ontvangen? Dan kun je erg moeilijk met terugwerkende kracht alimentatie laten herzien. Als aspecten die van invloed waren op de alimentatie veranderen, dan vraag je dus tijdig een herziening aan.

Wijzigen van alimentatie doe je zo

Op het moment dat jullie een alimentatiebedrag afspreken doen jullie dat op basis van de financiën op dat moment. Die wijzigen waarschijnlijk in de loop der jaren. Dan is een wijziging vaak wenselijk. Alimentatie kan worden gewijzigd door middel van:

• Indexatie
• Inkorten van de duur (bijvoorbeeld in plaats van tien jaar vijf jaar)
• Verlengen van de duur (bijvoorbeeld van drie jaar naar twaalf jaar)
• Verhogen van het bedrag (bijvoorbeeld van € 500 per maand naar € 700)
• Verlagen van het bedrag (bijvoorbeeld van € 500 per maand naar € 350)

Indexatie leg je bij voorkeur bij het maken van afspraken over de hoogte en duur van de alimentatie vast zodat er geen onduidelijkheid over kan ontstaan. Ook als jullie overeenkomen dat er niet wordt geïndexeerd zoals hieronder nog wordt beschreven. De andere wijzigingen vloeien vaak voort uit gewijzigde omstandigheden. Als jullie daar geen overeenstemming over bereiken dan zal een rechter daarover moeten beslissen.

Indexatie van alimentatie

Elk jaar wijzigen de lonen. Daarom wordt sinds 1 januari 1974 jaarlijks de hoogte van de te betalen alimentatie aangepast. De wet schrijft voor dat ieder jaar moet worden geïndexeerd als jullie daarover niet iets anders hebben afgesproken. Met welk percentage moet worden geïndexeerd wordt altijd in november gepubliceerd door de minister van Justitie. Met dat percentage wijzigen automatisch alle vastgestelde alimentatiebedragen op 1 januari van het jaar daarop. Zowel de partneralimentatie als de kinderalimentatie. Hoewel … automatisch … maar daarover meer na de tabel van de indexaties van de afgelopen jaren. In 2023 geldt dat het indexatiepercentage voor alimentatie 3,4% bedraagt.

De term automatische indexatie zorgt nog wel eens voor verwarring. Jullie moeten namelijk zelf zorgdragen voor die indexatie. Daar hebben we praktische tips voor die terugkomen in hoofdstuk 18 van ons boek ‘Alles over scheiden‘.

Op de automatische indexatie bestaan drie uitzonderingen:

• Alle alimentaties die vóór 1 januari 1973 al afhankelijk zijn gesteld van het peil van het inkomen, de lonen of prijzen, doen niet mee met de automatische aanpassing. Voor deze alimentaties gelden de afspraken die destijds door de rechter zijn bepaald of vastgesteld.
• Jullie kunnen in onderling overleg de wettelijke indexatie voor de gehele periode of een gedeelte daarvan uitsluiten. Dit kan wenselijk zijn als de betaler bijvoorbeeld een vast inkomen heeft dat niet stijgt.
• Jullie komen een andere vorm van automatische aanpassing overeen. Bijvoorbeeld een koppeling aan het loon van de betaler zelf in plaats van aan een algemene  landelijke loonindex.

Met de hoge inflatie van de laatste tijd lijkt het indexatiepercentage van 3,4% dat voor 2023 is vastgesteld aan de lage kant. Echter, de indexatie van de alimentatie wordt niet vastgesteld op basis van gestegen prijzen maar op basis van de door het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) vastgestele landelijke loonontwikkelingen.

Verlagen van partner- of kinderalimentatie

Vooral een wens tot verlaging van het bedrag komt vaak bij de betaler voor, bijvoorbeeld bij diens verslechtering van de financiële omstandigheden. Dat kan de betaler niet eenzijdig doen, daarvoor moet je opnieuw naar de rechter. Dat begint, net als bij de gewone alimentatieprocedure, altijd met een verzoekschrift. In het verzoekschrift leg je uit waarom volgens jou de alimentatie moet worden gewijzigd of stopgezet.

De rechter keurt een verzoek tot wijziging van de alimentatie in het nadeel van de ontvanger niet snel goed. Dat gebeurt alleen als er sprake is van een wijziging van omstandigheden van zodanige aard dat niet langer aan de wettelijke maatstaven wordt voldaan. Dat kun je aanvragen gedurende de hele looptijd van de alimentatie, zowel ten aanzien van kinder- als partneralimentatie. Voorbeelden van wijziging van omstandigheden zijn:

• De betaler wordt werkloos
• De betaler wordt arbeidsongeschikt
• De betaler krijgt minder inkomsten
• De betaler komt in de schuldsanering of gaat failliet
• De betaler of ontvanger gaat met iemand anders samenwonen
• De betaler of ontvanger gaat trouwen
• Gezinsuitbreiding
• Wijzigende wet- en regelgeving (bijvoorbeeld beperkte duur uitkering, hogere belastingen of lagere toeslagen)

Zelfs als een afspraak in een scheidingsconvenant is opgenomen, kan dat door een rechter worden gewijzigd of ingetrokken. Zoiets gebeurt bijvoorbeeld als een van jullie een heel verkeerde voorstelling van zaken heeft gegeven en de ander dat destijds als de waarheid heeft aangenomen. Er moet dan sprake zijn van grove miskenning van behoefte of draagkracht. Hebben jullie afgesproken dat de wettelijke indexering (tijdelijk) niet van toepassing is? Dan kun je bijvoorbeeld ook aan de rechter vragen om de uitsluiting van de wettelijke indexering ongedaan te maken.

Is het de betaler te verwijten dat hij na de scheiding werkloos wordt? Dan worden de berekeningen door de rechter gemaakt alsof de alimentatieplichtige nog zijn oude inkomen had. Het heeft dus niet veel zin om als betaler zelf ontslag te nemen of vrijwillig een laagbetaalde functie te aanvaarden.

Kinderalimentatie wijzigen

Wil de betaler of het kind de hoogte van de ouderbijdrage wijzigen en komen jullie er samen niet uit, dan kan een wijzigingsverzoek worden ingediend bij de rechtbank. Als een kind van 18, 19 of 20 jaar wèl in het eigen onderhoud kan voorzien, bijvoorbeeld omdat het werkt, zou de alimentatiebetaling in overleg met het kind kunnen worden gestopt. Komen ouder en kind in zo’n geval niet tot overeenstemming, dan kan de betaler aan de rechter om beëindiging van de betalingsverplichting vragen.

Herberekening van de kinderalimentatie kan door een wijziging in de normen ook leiden tot een verhoging of verlaging. De nieuwe richtlijn voor het berekenen van de kinderalimentatie geldt echter alleen voor alimentatie die na 1 april 2013 wordt vastgesteld. Voor mensen die nu kinderalimentatie ontvangen of betalen, wordt deze methode pas toegepast als de alimentatie opnieuw wordt voorgelegd aan een rechter.

Afzien van alimentatie

Je kan vrijwel elk gewenst bedrag aan partneralimentatie overeenkomen, zowel hoger als lager dan de alimentatienormen. Je kunt ook helemaal afzien van alimentatie. Dit laatste kan op één voorwaarde: zodra de ontvanger een bijstandsuitkering aanvraagt, probeert de gemeente de uitkering terug te halen bij degene die alimentatie had moeten betalen, als niet was afgezien van alimentatie.

Het is niet mogelijk af te spreken om af te zien van alimentatie en je daarna te laten onderhouden door de gemeente. Als verhaal op de andere ex-partner niet mogelijk is, dan houdt de gemeente in de gaten of de ontvanger op enig moment weer wel kan betalen. Bijvoorbeeld door een schenking of een erfenis. Dan probeert de gemeente de uitkering te verhalen op die ontvangen schenking of erfenis.

Afkoop van de alimentatieverplichting

Door iedere maand een bedrag aan alimentatie te betalen en te ontvangen, blijft de ontvanger financieel afhankelijk van de ex-partner. Met het afkopen van de alimentatieverplichting kun je die afhankelijkheid verminderen. Dan heb je meteen het risico van overlijden afgedekt. Afkoop mag ook gedeeltelijk, maar afdwingen is niet mogelijk. Jullie moeten dat samen overeenkomen. Althans, ten aanzien van de partneralimentatie. Kinderalimentatie mag je nooit afkopen.

De hoogte van het afkoopbedrag is niet eenvoudig vast te stellen. Je moet rekenen met allerlei aannames, zoals:

• De rente waarmee de uitkeringen contant worden gemaakt
• De indexatie in de toekomst
• De kans op overlijden van de betaler en de ontvanger
• De kans op hertrouwen van de ontvanger
• De kans op andere factoren die de behoefte, behoeftigheid of de draagkracht beïnvloeden

Fiscale gevolgen van partneralimentatie

Betalen en ontvangen van partneralimentatie heeft fiscale gevolgen. Meestal is de alimentatie voor de betalende ex-partner een fiscale aftrekpost (een uitgave voor onderhoudsverplichtingen) in de inkomstenbelasting (box 1). Als het inkomen in box 1 voor aftrek niet hoog genoeg is, mag het restant van de persoonsgebonden aftrek op het inkomen uit box 3 in mindering worden gebracht. Als dat ook niet voldoende is, dan op het inkomen in box 2 (voor ondernemers).

De ex-partner die de alimentatie ontvangt, betaalt belasting over de partneralimentatie.

Als de alimentatie in de vorm is gegoten van bijvoorbeeld huurbetalingen, dan zijn die huurbetalingen aftrekbaar als alimentatie. De ontvanger ontvangt dan belaste huur. Dit gaat in de praktijk wel eens mis, maak daarover dus goede afspraken. Besef bijvoorbeeld dat de huursom moet worden gesplitst als de kinderen ook inwonen bij de ex-partner. Die splitsing vindt plaats in dezelfde verhouding als de partner- en kinderalimentatie. Het deel dat betrekking heeft op de kinderalimentatie is dan niet belast, maar ook niet aftrekbaar.

Sinds 2013 moet je bij aftrek van partneralimentatie in de aangifte inkomstenbelasting het Burgerservicenummer (BSN) van de betaler vermelden. Voor de belastingaangifte 2012 en eerder gold dit nog niet. Het is overigens niet van belang of de alimentatie via de rechter of langs informele weg tot stand is gekomen. Wel kan de Belastingdienst bepaalde eisen stellen aan bijvoorbeeld ongehuwd samenwonenden die alimentatie afspreken. Die zal vooral nagaan of er wel sprake was van een wederzijdse verzorgingsplicht.

Let op nieuwe regels over belastingaftrek alimentatie

Veel aftrekposten wijzigen sinds 2019. Het hoogste percentage dat je van je inkomstenbelasting kunt aftrekken na betalen van alimentatie wijzigt dan ook:

• 2018: 52%
• 2019: 49,5%
• 2020: 46%
• 2021: 43%
• 2022:  40%
• 2023: 36,93%

Heb je een inkomen van minder dan ongeveer € 70.000? Dan heeft de afbouw van de aftrekposten weinig tot geen gevolgen. Heb je meer inkomen? Ga dan na of het mogelijk is de aftrekpost voor alimentatie naar voren te halen, bijvoorbeeld door afkoop van de alimentatieverplichting. Doe je dat niet? Dan is bij een hoog inkomen en een dalende aftrekpost mogelijk een verlaging van de partneralimentatie aan te vragen bij je partner of via een rechter. De financiële situatie wijzigen namelijk door de nieuwe regels over belastingaftrek.

Fiscale gevolgen van kinderalimentatie

Kinderalimentatie heeft geen fiscale gevolgen voor degene die de alimentatie ontvangt. Kinderalimentatie is onbelast. Soms levert het wel een aftrekpost op voor de betaler.

Er is onduidelijkheid geweest over de aftrekbaarheid van kinderalimentatie voor box 3. Kinderalimentatie kan namelijk door de betaler als schuld worden aangemerkt. Een schuld is aftrekbaar van het vermogen in box 3 van de inkomstenbelasting. De betaler kan dus hierdoor belastingvoordeel halen.

Check afspraken over indexatie van alimentatie

Een belangrijk onderdeel bij stap 10 van ons stappenplan scheiden betreft het checken van afspraken over alimentatie. In de wet is geregeld dat alimentatie – zowel de kinderalimentatie als de partneralimentatie – jaarlijks moet worden verhoogd. Dat heet indexatie van alimentatie. Dat geldt voor de indexatie die een rechter vaststelde tijdens jullie scheiding, maar ook voor indexatie die jullie zelf afspreken. Jullie mogen daar wel van afwijken in gezamenlijk overleg, maar zonder duidelijke overeenkomst hierover moet indexatie van alimentatie door jullie worden uitgevoerd. De indexaties door de jaren heen lees je in onderstaande tabel.

Door indexatie wordt alimentatie elk jaar iets hoger. Elke novembermaand wordt de verhoging bekend gemaakt door de Minister van Veiligheid en Justitie. Dat gebeurt met een indexatiepercentage. Je moet daarna zelf berekenen hoeveel de alimentatie wordt verhoogd. Vervolgens moet je er voor zorgen dat je ex-partner die moet betalen het nieuwe bedrag overmaakt.

Zijn jullie de indexatie vergeten, dan moet dat met terugwerkende kracht alsnog worden berekend en betaald. Daar geldt wel een verjaringstermijn voor, dat wil zeggen dat je niet tot 12 jaar terug indexatie kunt terugeisen. Dit geldt wel voor een achterstand van vijf jaar terug.

Links naar rekentool en voorbeeldbrieven indexatie alimentatie

Hier tref je handige link naar een rekentool om de indexatie te berekenen: Rekentool berekening indexatie

Hier tref je een link naar een organisatie die met jou een brief kan helpen opstellen om je ex-partner correct te informeren: Voorbeeldbrieven informeren ex-partner

Alimentatie stopt na samenwonen met nieuwe liefde

De plicht om alimentatie te betalen stopt na een bepaalde periode, maar ook als de ontvanger trouwt of gaat samenwonen met iemand anders alsof zij getrouwd (of een geregistreerd partnerschap) zijn aangegaan. Samenwonen uit economische motieven is een voorbeeld dat hier niet onder valt. Denk aan vrienden of lotgenoten die in een gezamenlijk gehuurd huis wonen om de kosten te kunnen delen.

Als je de alimentatie verspeelt door samen te gaan wonen met een andere partner en je gaat daarna weer scheiden, herleeft de alimentatie niet meer. Maar je kunt wel met de betaler afspreken dat er een bepaalde periode geldt waarbinnen alimentatie toch herleeft als die nieuwe relatie eindigt. Bijvoorbeeld zes of twaalf maanden, dit is vrij af te spreken (zes weken en twee jaar komt ook geregeld voor). Spreek je niets af, dan herleeft ook niets.

Een ontvanger kan het recht op alimentatie ook verspelen door wangedrag. Redenen voor de rechter om de alimentatie te verlagen of stop te zetten zijn:

• Agressie, fysiek geweld
• Seksueel misbruik
• Ander wangedrag van de alimentatiegerechtigde

Wat te doen bij betalingsachterstand alimentatie

Vaak wordt alimentatie te laat overgeboekt. Het is erg vervelend als je daar achteraan moet gaan. Nog erger is het als de alimentatie om onduidelijke redenen niet wordt betaald door je ex-partner. Dan kan je als ontvanger:

• In overleg treden met je ex-partner
• Incassomaatregelen treffen
• Wachten op betere tijden
• Bijstand aanvragen
• Afzien van alimentatie

Het eerste wat je probeert is je ex-partner op de hoogte stellen van de betalingsachterstand en de feiten weergeven; zus en zoveel had dan en dan betaald moeten zijn. Doe dat niet na een week achterstand, maar houd wel goed bij dat achterstanden niet oplopen. Wellicht is een betaling misgegaan of om een andere reden te laat.

Kan de ex-partner niet betalen? Dan kan je een betalingsregeling voorstellen. Doe dat alleen als je het volledig vertrouwt en jullie contact probleemloos is. Anders vraag je advies en overweeg je hulp in te schakelen voor de incasso.

Hulp bij incasseren alimentatie

Betaalt je ex-partner niet en wil je wel alimentatie ontvangen? Roep je de hulp in van een van onderstaande instanties, meestal worden de kosten hiervoor verhaald op je ex-partner die weigert te betalen:

• Een incassobureau
• Het NLAI (Nationaal Loket Alimentatie Inning)
• Een deurwaarder
• Het LBIO (Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen)

Alimentatie innen via incassobureau

Een incassobureau is een bedrijf dat schulden int namens anderen. Een incassobureau heeft geen wettelijke status. Iedereen kan dus een incassobureau beginnen. Het bureau mag alleen brieven sturen met een verzoek om betaling. Ook bellen en bezoeken afleggen zijn mogelijk, maar de meeste incassobureaus doen dat niet of vragen daar hoge bedragen voor.

Alimentatie innen via deurwaarder

Een deurwaarder mag beslag leggen. De deurwaarder helpt bij het innen van schulden en kan als extra stok achter de deur beslag leggen. Beslag leggen houdt in dat (een deel van) iemands bezit wordt afgepakt om af te dwingen dat een betaling plaatsvindt. Wordt dan nog steeds niet betaald, dan mag het bezit dat in beslag is genomen worden verkocht. Met de verkoopopbrengst wordt dan (een deel van) de alimentatie alsnog voldaan.

Een deurwaarder of het LBIO kan een aantal maatregelen nemen als er niet of niet op tijd wordt betaald. Denk daarbij aan:

• Het aanschrijven van de (wan)betaler en er bezoeken brengen
• Het telefonisch benaderen van de (wan)betaler
• Het beslag laten leggen op het loon of de uitkering van de (wan)betaler
• Het beslag laten leggen op (on)roerende goederen, zoals de auto of de woning

Je kan ook geduld opbrengen en je ex-partner de tijd gunnen de achterstallige bedragen later te betalen. Houd dan allebei goed bij hoeveel achterstand wordt opgelopen en spreek een rente af zoals bij een schuld. Lees meer hierover, over beslag leggen en de rol van het LBIO in ons boek ‘Alles over scheiden’.

Let op verjaring van alimentatie

Een vordering in het kader van alimentatie kent een verjaringstermijn van vijf jaar. Een bedrag dat verschuldigd was op bijvoorbeeld 1 januari 2014 en op 1 januari 2019 nog steeds niet is betaald, is verjaard. Verjaard wil zeggen dat je er nog wel recht op hebt, maar dat recht kun je niet meer afdwingen via een rechter. Je kunt de verjaringstermijn oprekken door middel van een vordering die je via een vonnis of een beschikking van een rechter hebt laten bekrachtigen. Dan is de verjaringstermijn twintig jaar. Je kunt verjaring voorkomen door de vordering op alimentatie te stuiten.

Stuiten doe je zo

Laat een deurwaarder een schriftelijke aanmaning bezorgen bij je ex-partner. Zet in die aanmaning ondubbelzinnig dat je recht op nakoming van de alimentatie voorbehoudt. Dat wil zeggen dat de verjaringstermijn een halt is toegezegd.

Andere inkomstenbronnen? Meer geld verdienen…

Heb je naast alimentatie nog ander inkomen? Ga dan na hoe en wanneer het voor jou interessant wordt om meer inkomen te verdienen. Dat is naast de alimentatie een belangrijk onderdeel van de vijfde stap naar scheidingssucces. Kan je meer uren per week werken als je nu een parttimebaan hebt? Onderhandel eens over je loon als je dat al een tijd niet hebt gedaan. Lees hierover het boek met meer dan 1.000 tips: ‘Alles over geld verdienen’.